Enciklopedi shqiptare

Titulli: Enciklopedi shqiptare Mon Aug 11, 2008 11:28 pm

Enciklopedi shqiptare

Agneze Gonxhe Bojaxhiu

NÃ«nÃ« Tereza

(1910 - 1997)

http://www.arbitalia.it/speciali/nenatereza/koliqi_amoresenzaconfini_file/image001.jpg

Ishte fÃ«mija i tretÃ« i prindÃ«rve KolÃ« Bojaxhiu (NikollÃ« Bojaxhiu) me origjinÃ« nga Mirdita dhe Drane Bojaxhiu (mbiemri i vajzÃ«risÃ« Barnaj) nga Novo Sella e GjakovÃ«s.

Lindi nÃ« Shkup, Maqedoni me datÃ« 26 gusht 1910. NjÃ« ditÃ« pas lindjes u pagÃ«zua nÃ« kishÃ«n e ZemrÃ«s sÃ« Krishtit nga famulltari i atÃ«hershÃ«m Dom Zef Ramaj. Kola dhe Drania kishin 5 fÃ«mijÃ«, dy u vdiqÃ«n nÃ« fÃ«mininÃ« e hershme. FrikÃ« tÃ« madhe kishte nÃ«nÃ« Drania mos Gonxhja i vdiste menjÃ«herÃ« pas lindjes, sepse me trup dukej e dobÃ«t dhe shÃ«ndetligÃ«.

Gonxhja kishte njÃ« vÃ«lla dhe njÃ« motÃ«r. VÃ«llai quhej LazÃ«r Bojaxhiu dhe studioi nÃ« Grac tÃ« AustrisÃ« nÃ« AkademinÃ« Ushtarake, por pÃ«r shkaqe politike emigroi qysh herÃ«t nÃ« Itali. Kurse motra quhej Age Bojaxhiu.

Babai i saj merrej me tregti dhe mblidhte nÃ« shtÃ«pinÃ« e tij artistÃ« dhe patriotÃ« shqiptarÃ«. MÃ«simet e para i bÃ«ri nÃ« njÃ« shkollÃ« shqipe nÃ« Shkup, ndÃ«rsa gjimnazin, po nÃ« atÃ« qytet, nÃ« gjuhÃ«n serbo-kroate. Pasionet e saj tÃ« rinisÃ« ishin tre: tÃ« bÃ«hej mÃ«suese, tÃ« shkruante dhe tÃ« recitonte poezi, tÃ« kompozonte dhe tÃ« luante muzikÃ«. Emrin Tereza e mori kur ishte 18 vjeÃ§e dhe u dorÃ«zua murgeshÃ«.

http://www.misioni.hr/Nene%20Tereza.JPG

NÃ«nÃ« Tereza u largua nga me 26 shtator 1928 nga Shkupi nÃ« drejtim tÃ« Dublinit, IrlandÃ«. Prej kÃ«saj dite, nÃ«nÃ«, bijÃ« e motÃ«r nuk do tÃ« shiheshin mÃ« kurrÃ«. MÃ« 12 shtator 1928, Gonxhja kishte shkruar kÃ«tÃ« letÃ«r drejtuar tezes sÃ« saj: â€œShkup 12. 09. 28 E dashtuna Tezja Lis! MÃ« 26 tâ€™kti mujit po nisem prej Shkupit. Sâ€™po muj mos me ju shkrue dy tri reshta tuj da prej jush. Lamtumir; e dishroj qi Zoti ju nep shka tju dishron zemra. Pritni tâ€™faluna ma tâ€™pÃ«rzemerta Gonxhjaâ€.

Ky ishte momenti kur ajo u nda pÃ«rfundimisht me familjen dhe vetÃ«m pas 30 vitesh, do tÃ« takohej me tÃ« vÃ«llanÃ«, Lazrin. Kurse nÃ«na Drania dhe motra Age, shkuan nÃ« â€œatdheâ€, nÃ« ShqipÃ«ri, qysh para LuftÃ«s sÃ« DytÃ« BotÃ«rore.

Moter Tereza u vendos ne Kalkuta (Indi) ku fillimisht u be mesuese dhe shume shpejt drejtore e shkolles se vajzave.

NÃ«nÃ« Tereza e Kalkutes e quajten kur themeloi urdhrin "Misionaret e Dashurise" (1951) pÃ«r t'u sherbyer me te varferve dhe me te pashpreseve te Kalkutes, Indise dhe gjithe planetit. NÃ« vitin 1979, kur mori Ã§mimin Nobel pÃ«r Paqe, e gjithe bota mesoi se NÃ«nÃ« Tereza ishte shqiptare.

Por Shqiperia heshtte. Republika Popullore Socialiste e Shqiperise nuk i kishte dhene vize nobelistes se ardhshme as sa pÃ«r tÃ« parÃ« nÃ«nen e saj qe jetonte nÃ« Tirane, as pÃ«r te marre pjese ne varrimin e saj me 1974, as... pÃ«r tÃ« parÃ« varrin. Madje kete vize nuk ia dhane as kur fama e saj kishte marre dhene ne te kater anet e botes deri ne fillim te viteve '90.

Shqiptarja trupvogel ishte kthyer ne nje legjende te gjalle. Ajo ishte nene kujdestare e 7 500 femijeve ne 60 shkolla, ishte nene qe mjekonte 960 000 te semure ne 213 dispanseri, ishte e vetmja nÃ« bote qe trajtonte 47 000 viktima te lebrozes ne 54 klinika, kujdesej pÃ«r 3 400 pleq te braktisur e te lene rrugeve, ne 20 shtepi pleqsh, kishte biresuar 160 femije ilegjitim e bonjake. Keto janÃ« shifrat e mesit te viteve '80. Deri sa Nene Tereza ishte gjalle dhe sot e kesaj dite shifrat kane ndryshuar shumÃ«.

NÃ«nÃ« Tereza nuk qe ndonjÃ« perÃ«ndeshÃ« dhe me tÃ« mund tÃ« fliste Ã§donjÃ«ri. Madje ajo kishte edhe adresÃ« tÃ« saktÃ«: njÃ« godinÃ« ngjyrÃ« hiri nÃ« Bose Road, tÃ« ndÃ«rtuar rishtas nÃ« njÃ« lagje tÃ« zhurmÃ«shme dhe Ã§jerrÃ«se, tÃ« stÃ«rmbushur me njerÃ«z, e cila vlonte nga Ã§ajbÃ«rÃ«sit, shitÃ«sit dhe tregtarÃ« tÃ« tjerÃ« tÃ« pjesÃ«ve mÃ« tÃ« ndryshme kÃ«mbyese si dhe lÃ«ngÃ«shtrydhÃ«sit. KÃ«tu, mu nÃ« qendÃ«r tÃ« KalkutÃ«s shtrihej shtabi i pÃ«rgjithshÃ«m i Rregullit, â€žShtÃ«pia e NÃ«nÃ«s", pranÃ« portÃ«s tÃ« sÃ« cilÃ«s qe vendosur njÃ« tabelÃ« druri ku shkruante: â€žMother Teresa. IN/OUT".

NÃ« shtÃ«pinÃ« e NÃ«nÃ« TerezÃ«s kishin hyrÃ« edhe vetÃ« mbretÃ«resha britanike, pastaj njerÃ«z tÃ« tillÃ« siÃ§ janÃ« kryetari amerikan Georg Bush, ish kryetari amerikan Jimmy Carter, Yasser Arafati, princesha Diana e shumÃ« tÃ« tjerÃ«.
Shiko profilin e PerdoruesitShih te gjitha pergjigjet sipas antaritAntar U2U

Titulli: Re: Enciklopedi shqiptare Mon Aug 11, 2008 11:30 pm

ALEKSANDER MOISIU

http://www.halftimescores.co.uk/images/pc04a/fs4481.jpg

AleksandÃ«r Moisiu edhe Alexander ose Alessandro - Moissi ose Moisi lindi mÃ« 2 prill 1879 nÃ« Trieste; vdiq mÃ« 22 mars 1935 nÃ« VjenÃ«. Ishte njÃ« aktor shqiptar.

Moisiu u rrit nÃ« Trieste, KavajÃ« dhe DurrÃ«s. NÃ« moshÃ«n 19 vjeÃ§are shkon nÃ« VjenÃ«, ku ai me ndihmÃ«n e Jozef Kainc ju pÃ«rkushtua aktrimit. MÃ« 1898 e nisi karrieren e vet si kompars (aktorÃ«, qÃ« luajnÃ« rol tÃ« vogÃ«l) nÃ« Burgtheater. Pastaj vijuan angazhime nÃ« teatÃ«r nÃ« PragÃ« dhe Berlin. NÃ« Berlin AleksandÃ«r Moisiu u pranua nÃ« seminarin e Max Reinhardt me tÃ« cilin shkoi nÃ« turne nÃ« Petersburg (1911). Atje u festua Moisiu pÃ«r rolin e Edipit. Pas kÃ«tij suksesi ai u angazhua nÃ« shumÃ« vende tÃ« EvropÃ«s dhe AmerikÃ«s veriore.

http://www.halftimescores.co.uk/images/pc04a/fs4482.jpg

Fusha e veprimit tÃ« Moisiut pÃ«rmblidhte tÃ« gjithÃ« spektrin e literaturÃ«s evropiane tÃ« teatrit, duke filluar qÃ« nga tragjedia antike greke e deri te koha moderne. ShumÃ« tÃ« njohura u bÃ«nÃ« interpretimet e tij tÃ« Hamletit, tÃ« Edipit, tÃ« Jedermann dhe tÃ« Fedja nÃ« veprÃ«n e Leon Tolstoit â€œKufoma e gjallÃ«â€. Ai luajti po ashtu edhe rolet kryesore nÃ« premierat e pjesÃ«ve teatrale tÃ« Hauptmann-it (â€œDer weiÃŸe Heilandâ€œ), tÃ« Wedekind-it (â€œFrÃ¼hlings Erwachenâ€) dhe tÃ« Hofmannsthal-it (â€œJedermannâ€).

NÃ« vitin 1920 ishte i pari qÃ« nÃ« LojÃ«rat Festive tÃ« Salzburgut (Salzburger Festspiele) luajti rolin kryesor nÃ« â€œJedermannâ€.

http://www.mekuli.com/albans5.jpg

Moisiu vlerÃ«sohej shumÃ« nga publiku i tij pÃ«r shkak tÃ« zÃ«rit tÃ« tij tÃ« bukur si dhe pÃ«r angazhimin e tij emocional. Ai llogaritej sidomos nÃ« vitet para fillimit tÃ« LuftÃ«s sÃ« ParÃ« BotÃ«rore si njÃ« nga aktorÃ«t mÃ« tÃ« mÃ«dhenj nÃ« hapÃ«sirÃ«n gjermanfolÃ«se. NÃ« kohÃ«n mes dy luftÃ«rave ishte shumÃ« kohÃ« nÃ« turne. NÃ« Berlin aktronte nÃ« kÃ«tÃ« kohe vetÃ«m si mysafir. Stili i tij i aktrimit llogaritej kÃ«tu si i vjetÃ«ruar dhe nuk mund tÃ« matej mÃ« me zhvillimet teatrore si ai i ekspresionizmit, apo teatri politik i Brecht-it apo i Piscator-it.

Prej vitit 1910 e deri mÃ« 1935 mori pjesÃ« nÃ« 10 produksione tÃ« filmave, 8 prej tyre ishin filma pa zÃ«.

NÃ« vitin 1935, pak kohÃ« para vdekjes sÃ« tij, Moisiu kÃ«rkoi shtetÃ«sinÃ« e ShqipÃ«risÃ« si dhe atÃ« tÃ« ItalisÃ«. ShqipÃ«ria refuzoi kÃ«tÃ« kÃ«rkesÃ«, kurse Italia ia dha shtetÃ«sinÃ« Moisiut, kur ai ishte i shtrirÃ« nÃ« shtratin e vdekjes.

Ai vdiq mÃ« 22 mars tÃ« vitit 1935 nÃ« VjenÃ«. Ai Ã«shtÃ« i varrosur nÃ« varrezat e komunÃ«s sÃ« Morcote-sÃ«, pranÃ« qytetit Lugano nÃ« kantonin e Tessin-it nÃ« ZvicÃ«r.

Moisiu sot adhurohet dhe respektohet sidomos nÃ« ShqipÃ«ri si njÃ« ndÃ«r aktorÃ«t mÃ« tÃ« mÃ«dhenj tÃ« vendit, edhe pse ai qÃ« nga rinia e tij mÃ« nuk e vizitoi ShqipÃ«rinÃ«. Shkolla e aktrimit nÃ« TiranÃ« si dhe teatri i DurrÃ«sit e mbajnÃ« emrin e tij.

http://www.mekuli.com/albans6.jpg

Gruaja e tij Maria Moisiu ishte nga Vjena. Aleksander Moisiu Ã«shtÃ« stÃ«rgjyshi i aktorit Gedeon Burkhard (ndÃ«r tÃ« tjera i njohur me rolin e tij kryesor nÃ« serinÃ« â€œ Komisar Rexâ€).

» Muzika Shqiptare
» Mendime per kengetaret shqiptare
» Lidhja Shqiptare E Prizrenit
» Shoqeria shqiptare ne mesjet